Orgel

Geschiedenis van het orgel 

De Gouderakse Hervormde Gemeente is tot 1888 verstoken gebleven van een orgel. Tot die tijd moest de gemeente het met een voorzanger doen. Maar in dit jaar werd door de familie Smits, eigenaar van een Gouderakse steenbakkerij een schenking gedaan om de aanschaf van een orgel mogelijk te maken. Offertes werden aangevraagd bij de fa. L. van Dam & Zn. te Leeuwarden, Gebr. Franssen te Roermond, Maarschalkerweerd te Utrecht, de Fa. Bätz-Witte te Utrecht, dhr. Van der Wal te Utrecht die de Fa. Adema vertegenwoordigde en Pieter Flaes te Amsterdam. Alleen de fa. Bätz-Witte bedankte voor de eer want hij kon geen orgel leveren beneden de prijs van ƒ 5000,--. Echter, Flaes had een orgel in zijn werkplaats gereed staan en bood dit aan voor ƒ 3.500,--. Kennelijk wilde men in Gouderak een orgel met vrij pedaal want op 28 september 1887 schrijft Pieter Flaes een brief, waarin letterlijk staat:

Maar wat zullen deze menschen met een vrij pedaal doen, dat is goed voor den Heer Knaap, maar die eenvoudige menschen die ter nouwernood een gezang kunnen spelen hebben er niets aan en begrijpen ook niet wat zij er meede moeten beginnen, en een trompet die zij niet stemmen kunnen en toch gebruiken is een naar verdriet voor enkele die gehoor hebben en het toch moeten verdragen. Ik moet U daarom toch nog eens raden om het daarheen te leiden dat zij liever mijn orgel nemen dat waarlijk veel meer voor hun geschikt is”

De heer Knaap te Gouda diende de kerkvoogdij van Gouderak van advies. Flaes verkreeg de opdracht en het instrument werd per zeilschip vanuit Amsterdam naar Gouderak vervoerd. Dit balustradeorgel werd geplaatst op de galerij die door de Gouderakse timmerman Willem Ooms werd vervaardigd.
De middelste frontpijp (groot C van de Prestant 8’) bevat de volgende inscriptie: “F. van Schieveen, President Kerkvoogd te Gouderak, heeft de eerste pijp gezet den 18de Juni 1888”.

Het orgel werd in gebruik genomen tijdens een kerkdienst op zondag 5 augustus 1888.
Dit stoere en zeer degelijke orgel is het laatste werk van de hand van Pieter Flaes. Hij overleed op 77-jarige leeftijd op 10 juni 1889 te Amsterdam.

Het instrument werd in de loop der tijd onderhouden door de Goudse orgelmaker Gabry, de Koff te Utrecht, Slooff te Ouderkerk aan den IJssel en van den Heuvel te Dordrecht. Dat er niet altijd respect voor de oude orgelmakers werd opgebracht bewijst het feit dat de prachtige Cornet (disc.) in 1960 het veld moest ruimen voor een doorlopende Mixtuur. Deze werd in 1974 weer verwijderd door van den Heuvel, samen met de originele klaviermechaniek van Flaes welke werd vervangen door eigen makelij. Tevens werd er een Cornet discant geplaatst.

Hierna ging de toestand van het orgel snel achteruit en resulteerde in de noodzaak van een totale restauratie. Sinds 1984 had de fa. Flentrop te Zaandam het orgel in onderhoud. In 1987 begonnen de besprekingen inzake de restauratie aanvankelijk onder leiding van Klaas Bolt namens de Orgelcommissie der Nederlands Hervormde Kerk. Door diens ziekte werd dat later overgenomen door Dr. Hans van Nieuwkoop. In 1991 werd het orgel gedemonteerd vanwege de kerkrestauratie en opgeslagen bij de orgelmaker. De fa. Flentrop kreeg de opdracht tot algehele restauratie welke in 1994 startte. De orgelkas werd in eigen beheer gerestaureerd.

De in 1960 verdwenen Cornet werd elders gedeeltelijk teruggevonden Deze werd voor het ontbrekende gedeelte (+/- 75%) gereconstrueerd. Ook de speelmechaniek werd weer geheel opnieuw gemaakt naar Flaes. Op vrijdag 28 oktober 1994 werd het gerestaureerde orgel met een bespeling door Hans van Nieuwkoop weer aan de Gouderakse Hervormde Gemeente gepresenteerd. Het instrument is weer één van de mooiste en best bewaarde Flaes-orgels in ons land.

 Dispositie van het orgel

  Hoofdwerk     Nevenwerk   Pedaal    
  Prestant 8   C t/m f in front   Roerfluit 4     Bourdon 16 (transmissie)
  Bourdon 16       Viola di Gamba 8          
  Octaaf 4       Holpijp 8      
  Quint 3       Salicionaal 8    
  Octaaf 2              
  Cornet IV              
  Trompet 8 disc          
  Trompet 8 bas      

Speelhulpen:
Bourdon ventiel,
Man I +II,
Bourdon + vrij pedaal,
Ped. +Man I.

Manuaalomvang: C t/m f3, Pedaalomvang: C t/m d1

Cornet samenstelling: c1 (open) 4’ + 22/3’ + 2’ + 13/5’
 

Orgel 
Het Flaes-orgel

Orgel 
Het front aanzicht

De speeltafel 
De speeltafel